Avion kome su nazdravljali Tito i Čaušesku: 50 godina od prvog leta Orla

RViPVO je popunilo dve izviđačke eskadrile - 353 iae u Mostaru i 351 iae u Cerklju sa predserijskim avionima koji su opremljeni da budu izviđači označeni IJ-22 (izviđač jurišni) i INJ-22 (izviđač nastavno jurišni) za dvosed. Rumuni su svoje avione IAR-93 sa motorima bez dopunskog sagorevanja uvrstili u jurišne eskadrile zbog potrebe za hitnom zamenom dotrajalih MiG-17.

Povećani Orao, označen SY-1, kasnio je zbog problema sa razvojem komore za dodatno sagorevanje, pa je prototip poleteo tek 20. oktobra 1983. godine. Veća snaga motora i dodatno smanjenje mase, postignuto novim tehnologijama izrade konstrukcije, značajno su poboljšali performanse.

Salinger Igor

Deceniju posle prvog leta Orla, u novembru 1984. opitni pilot VOC, major Marjan Jelen je u poniranju sa visine od 12000 metara pod uglom od 30 stepeni probio zvučni zid, odnosno postigao brzinu veću od brzine i tako ušao u istoriju kao prvi pilot koji je to učinio sa avionom domaće proizvodnje.

Do kraja osamdesetih, RViPVO imalo je tri jurišne eskadrile Orlova: 238 lbae. u Cerklju, 241. lbae u Skoplju i 242. lbae u Podgorici. Ukupno je naručeno 206 aviona za oba ratna vazduhoplovstva. Isporuke su prekinute raspadom i građanskim ratom u SFRJ i Orao se našao u ratnom.

Foto:

Na aerodromu Mahovljani, u blizini Banja Luke, proglašenjem SRJ u aprilu 1992 i povlačenjem jedinica JNA u novu državu, ostala je pod kontrolom ViPVO Republike Srpske eskadrila sa 12 Orlova koji su učestvovali u borbenim akcijama, uostalom kao i pod oznakama JNA. Nekoliko aviona je letelo na zadatke sa krajiskog aerodroma Udbina.

Početkom agresije NATO na Saveznu Republiku Jugoslaviju, “skinute su rukavice” i RViPVO je dobilo zadatak da dejstvuje po ciljevima albanskih oružanih formacija na Kosovu i Metohiji. Kao udarnoj pesnici avijacije, zadatak je pripao 98. lovačko-bombarderskom avijacijskom puku i pilotima Orlova 241. eskadrile sa aerodroma Lađevci. Leteli su u uslovima potpune vazdušne premoći i dejstvovali po neprijatelju iz brišućeg leta. Drugog dana rata, tokom jednog takvog zadatka, poginuo je major Života Đurić, komandant 241. lbae. Bila je to prva pogibija pilota u ratu 1999, nažalost ne i jedina. Na dvadesetpetu godišnjicu ovog događaja, Aero.rs objavio je tekst koji možete pročitati ovde.

Salinger

Pola veka od prvog leta, preostali Orlovi i dalje su jedini namenski jurišni avioni u današnjoj Vojsci Srbije. Njima je opremljena 241. lbae Tigrovi sa aerodroma Morava, odnosno Lađevci pored Kraljeva.

Već duže vreme u toku je modernizacija Orla ovim savremenijim napadno-navigacionim uređajima i vođenim naoružanjem. Vreme koje dolazi pokazaće da li će se i u kojoj meri ovaj projekat realizovati i po pitanju obima modernizacije i broja modernizovanih primeraka, kao i koje su njegove namere: povećanje jurišnih kapacita RViPVO ili pokazna vežba osposobljenosti domaće namenske industrije.

Salinger Igor

(Aero.rs)