Tadija Sondermajer – Pionir srpskog civilnog vazduhoplovstva
Na današnji dan, 19. februara 1892. godine, rođen je Tadija Sondermajer, jedna od najznačajnijih ličnosti u istoriji srpskog i jugoslovenskog vazduhoplovstva. Njegova životna priča obuhvata hrabrost ratnog pilota, entuzijazam istraživača neba i vizionarski duh koji je doveo do razvoja civilne avijacije u Kraljevini Jugoslaviji.
Rani život i vojna karijera
Tadija Sondermajer je rođen u Beogradu u uglednoj porodici. Njegov otac Ludvig Sondermajer bio je doktor medicine i profesor na beogradskom univerzitetu, dok je majka Milica poticala iz poznate beogradske porodice. Odrastao je u intelektualnom i građanskom okruženju, gde su se cenili obrazovanje, disciplina i posvećenost radu.
Još kao mladić, Sondermajer je pokazivao interesovanje za tehniku i vojnu strategiju. Nakon završetka osnovnog i srednjeg obrazovanja u Beogradu, odlučio se za vojnu karijeru. Upisao je Vojnu akademiju, gde se isticao izuzetnom disciplinom, analitičkim umom i fizičkom spremnošću. Njegovi instruktori su ga opisivali kao posvećenog i hrabrog mladića, koji je pokazivao sklonost ka inovacijama u vojnoj taktici.
Tokom Prvog svetskog rata, Sondermajer se pridružio srpskoj vojsci i učestvovao u borbama kao artiljerijski oficir. Istakao se tokom Cerske bitke 1914. godine, ali je u žestokim okršajima bio teško ranjen. Nakon ranjavanja, prebačen je u bolnicu, a posle oporavka nastavio je da se bori. Kada su austrougarske i nemačke snage izvršile invaziju na Srbiju 1915. godine, pridružio se povlačenju srpske vojske preko Albanije, preživljavajući surove zimske uslove i neprijateljske napade.
Po dolasku na Krf, Sondermajer je izabran među vojnicima koji su upućeni na školovanje u Francusku. Tamo je završio prestižnu školu za vojne pilote, gde je stekao obuku na nekim od najmodernijih aviona tog doba. Njegova pilotska veština brzo je prepoznata, pa je ubrzo prekomandovan u francusku avijaciju, gde je leteo u borbenim misijama na Solunskom frontu. Kao pilot, učestvovao je u izviđačkim i borbenim letovima, pokazujući izuzetnu hrabrost i preciznost u napadima na neprijateljske položaje.
Njegova hrabrost u vazdušnim borbama donela mu je veliko poštovanje među savezničkim pilotima. Francuska vojska ga je odlikovala Ratnim krstom sa palmama, jednim od najviših priznanja za hrabrost, dok su mu srpske vojne vlasti dodelile Orden Belog orla. Po završetku rata, Sondermajer se vratio u Jugoslaviju sa bogatim iskustvom koje će ga odvesti na put razvoja domaće avijacije.
Podvig Pariz – Bombaj 1927. godine
Najpoznatiji podvig Tadije Sondermajera dogodio se 1927. godine, kada je zajedno sa pilotom Leonidom Bajdakom izveo herojski let na relaciji Pariz – Bombaj i nazad. Cilj ovog leta bio je promocija jugoslovenskog civilnog vazduhoplovstva i prikupljanje sredstava za osnivanje domaće avio-kompanije.
U to vreme, interkontinentalni letovi su bili retkost, a oprema rudimentarna. Sondermajer i Bajdak su leteli avionom “Potez 25”, francuskim dvokrilcem sa otvorenim kokpitom, bez navigacionih instrumenata i radio-veze. Bili su izloženi jakim vetrovima, kiši, velikim temperaturnim oscilacijama i drugim izazovima.
Let je započeo 20. juna 1927. godine iz Beograda, odakle su krenuli ka Parizu, gde su preuzeli avion. Iz Pariza su zvanično poleteli 3. jula 1927, a zatim su nastavili put kroz Evropu, Bliski istok i Indiju. Ruta je uključivala sletanja u Strazburu, Rimu, Brindiziju, Atini, Smirni (Izmiru), Alepu, Bagdadu, Basri, Karačiju i na kraju Bombaju, gde su stigli 9. jula.
Tokom leta su se suočili s brojnim preprekama – u Bagdadu su morali da popravljaju motor, a iznad Persijskog zaliva su naišli na jake oluje koje su ih gotovo primorale na prinudno sletanje. U Indiji su ih dočekali sa velikim oduševljenjem, kao prve pilote iz Jugoslavije koji su izveli ovakav podvig.
Put nazad bio je jednako izazovan, ali su 23. jula 1927. godine uspešno sleteli u Beograd, gde ih je dočekalo više od 30.000 ljudi, uključujući kraljevsku porodicu, vojne zvaničnike i građane koji su ih slavili kao narodne heroje. Njihov let u dužini od 14.800 kilometara, izveden u izuzetno teškim uslovima, postao je simbol upornosti i tehničkog napretka srpske i jugoslovenske avijacije.
Osnivanje “Aeroputa” i razvoj civilnog vazduhoplovstva
Nakon uspeha sa letom do Indije, Sondermajer se posvetio razvoju civilnog vazduhoplovstva u Kraljevini Jugoslaviji. Bio je jedan od ključnih ljudi u osnivanju kompanije Aeroput 1927. godine, prve jugoslovenske avio-kompanije. Njegova vizija bila je da Beograd postane važan regionalni centar vazdušnog saobraćaja i da Jugoslavija uspostavi redovne avionske linije koje bi povezale zemlju sa ostatkom Evrope.
Nakon Drugog svetskog rata, Aeroput je likvidiran 1947. godine a osnovan je JAT (Jugoslovenski aerotransport), preteča današnje Er Srbije, čime je Sondermajerova vizija nastavila da živi u modernom vazduhoplovstvu Srbije. Njegov pionirski rad postavio je temelje za razvoj komercijalnog letenja u regionu i ostavio neizbrisiv trag u istoriji jugoslovenskog i srpskog vazduhoplovstva.
Ovaj članak je posvećen sećanju na Tadiju Sondermajera, pionira neba koji je hrabro trasirao put srpskoj i jugoslovenskoj avijaciji.
(Aero.rs)
Povezane vesti
Drugi upisni rok na smerove u Vazduhoplovnoj akademiji
Video: Air Serbia Airbus A319 na aerodromu Nikola Tesla
Aero Telegraf zadržava sva prava nad sadržajem. Za preuzimanje sadržaja pogledajte uputstva na stranici Uslovi korišćenja.
