Avionska nesreća koja kida srce: Kako se srušio ogromni transportni avion pun ratne siročadi
Snažna eksplozija odjeknula je iz zadnjeg dela kolosalnog transportnog aviona Lockheed C-5A Galaxy desetak minuta po poletanju iz baze Tan Sun Nut u Južnom Vijetnamu. Avion se nalazio iznad Južnog kineskog mora na nekih 7.000 metara visine i zbog razlike u spoljnom i unutrašnjem pritisku došlo je do tzv. rapidne dekompresije kabine: nastali otvor “isisava” vazduh iz aviona, noseći sa sobom poput olujnog vetra sve što nije vezano, a putnici skoro pa trenutno ostaju bez kiseonika za disanje.
Ono što će uslediti zabeleženo je u istoriji kao jedna od najtragičnijih i najtužnijih vazduhoplovnih nesreća u kojoj je među 138 stradalih bilo 78 beba i dece, mahom ratne siročadi.
Početkom 1975. godine, posle više od decenije krvavog rata već je bilo potpuno izvesno da Južni Vijetnam (SAD su se vojno povukle dve godine ranije) gubi ovaj sukob koji i danas neki smatraju građanskim ratom, a drugi “proksi ratom” između Sjedinjenih Država i Sovjetskog Saveza.
Da Nang je pao posle krvave bitke u prvim danima aprila u kojoj je poginulo - prema procenama - oko 9.000 severnovijetnamskih i 30.000 južnovijetnamskih vojnika i bilo je pitanje dana kada će vojska Severnog Vijetnama i Vijetkong umarširati u glavni grad Sajgon, danas Ho Ši Min.
Očekujući neminovno, SAD su počele sa povlačenjem - koje je ubrzo poprimilo sve odlike evakuacije - svojih građana, osoblja ali i mnogih Vijetnamaca koji nisu želeli da ostanu posle promene režima bojeći se odmazde druge strane.
U “humanitarnom naporu u očaju”, kako su ovi letovi opisani u odličnoj epizodi dokumentarnog kanadskog serijala Mayday, američka administracija donela je odluku da u SAD, Australiju, Kanadu, Zapadnu Nemačku i druge države prevezu vijetnamsku siročad koja su ostala bez roditelja tokom rata. Pojedini izvori dovode u pitanje da li je ovakva evakuacija bila u najboljem interesu dece i navode da neka od njih nisu ni bila siročad. Kako bilo, u poslednjem mesecu rata, aprila 1975. godine, strategijskim transporterima C-5A Galaxy i C-141 Starlifter, ali i iznajmljenim putničkim avionima, nekoliko hiljada beba i dece prevezeno je širom planete gde su, posredstvom raznih humanitarnih organizacija, pronašli svoj novi dom i život u udomiteljskim porodicama.
Prvi let zakazan je za 4. april, samo dan nakon što je američki predsednik Džerald Ford najavio Babylift, kako je operacija nazvana.
U popodnevnim časovima, u ogromni transporter Lockheed C-5A Galaxy vojnog evidencionog broja 68-0218, na platformi baze Tan Son Nut u blizini Sajgona ukrcano je ukupno 314 ljudi, od toga 285 putnika i kako navode zvanični izvori 29 članova posade. Vojna obaveštajna agencija (Defence Intelligence Agency) iznosi podatak da je bilo ukupno 250 dece koje su pratili volonteri, osoblje američke ambasade i medicinske sestre.
Plan je bio da veliki Galaxy prebaci male putnike do američke vojne baze Klark na Filipinima odakle bi prva grupa siročadi trebala da pređe na čarter letove i bude dočekana od strane predsednika Forda po dolasku u Sjedinjene Američke Države, u San Dijegu.
U avionu - koji je napravljen kao strategijski transporter sposoban da preveze skoro svako sredstvo koje koriste američke oružane snage, uključujući i teške helikoptere Sikorsky CH-53 Sea Stallion, Boeing CH-46 Chinook i M1 Abrams tenkove - putnici mogu da budu smešteni u transportnom delu trupa, koji je prazan i prilagođen za prevoz tereta i u tom slučaju sede ili na rasklopivim sedištima uz zidove trupa ili jednostavno na podu. Postoji i galerija u gornjem delu aviona iza pilotske kabine koja je opremljena sa standardnim putničkim sedištima.
Na prvom letu operacije Babylift, u gornjem delu smeštene su prvenstveno bebe i službenice američke ambasade koje su im bile pratnja, dok su nešto starija deca - njih 102 - sa pratnjom bila u donjem transportnom delu.
Nekih dvanaest minuta posle poletanja - koje je samo po sebi bilo rizik s obzirom na ratno okruženje i činjenicu da su snage Severnog Vijetnama i Vijetkonga bile svuda okolo - C-5A se nalazio iznad Južnog Kineskog mora leteći pravcem od 136 stepeni i penjući se na visinu od 23.000 stopa (oko 7.000 m). U tom trenutku dolazi do eksplozivne dekompresije: uz zaglušujući prasak putnička (teretna) kabina se skoro pa u trenutku ispuni maglom i vrtlogom svega što nije bilo vezano.
Na 7.000 metara vazduh je toliko razređen da disanje nije moguće - u putničkim avionima u takvim situacijama automatski ispadaju maske za disanje koje treba da omoguće putnicima koliko-toliko normano snabdevanje kiseonikom do spuštanja, ali u transportnom Galaxy maske nije bilo dovoljno za sve putnike; uz to ispostavilo se ne mogu da dosegnu do najmanjih putnika, odnosno beba u gornjoj kabini.
Prva pomisao, iako je Galaxy već bio na priličnoj visini, obzirom na ratno okruženje bila je da avion pogođen sa zemlje ili iz drugog aviona - ne bi bilo prvi put; sedam godine ranije 155 osoba (150 Južnih Vijetnamaca i 5 Amerikanaca) poginulo je kada je neposredno po poletanju iz baze Kam Duk oboren C-130B Hercules koji je je pokušao da evakuiše što više ljudi iz okruženja.
Posada ubrzo postaje svesna razmere incidenta: poručnica Marša Virtz odlazi do repa aviona da proveri stanje i javlja pilotima preko interne komunikacije da je tamo - ogromna rupa! “Vidim južno kinesko more!” bile su njene reči, ako je verovati dramatizaciji ovog događaja u epizodi odličnog kanadskog serijala Mayday.
Delovi zadnje utovarne rampe i vrata koja je zatvaraju su otpali, kasnije će istraga utvrditi zbog kvara na sistemu za zabravljivanje. Samo po sebi to ne bi bio fatalan problem ali - kažu da nesreća nikad ne dolazi sama - šok je usledio kada je jedan od članova posade shvatio da je prilikom nasilnog odvajanja delova aviona došlo i do prekida hidrauličnih kablova ka repu, uzrokujući kvar dva od četiri hidraulična sistema, uključujući one za vertikalno kormilo (kormilo pravca) i elevatore, ostavljajući pilota sa samo jednim eleronom, spojlerima i potiskom motora za kakvo takvo upravljanje avionom.
Piloti kapetan Denis ‘Bad’ Trejnor III (30) i kapetan Tilford Harp (28 godina) i inženjer leta Alen Engles, pokušali su da povrate kontrolu nad avionom i da izvrše zaokret za 180 stepeni kako bi se vratili na Tan Son Nut. Avion je počeo da pokazuje tzv. fugoidne oscilacije odnosno poniranje pa uspinjanje, ali je posada reagovala, stabilizovala grdosiju i održala manje više kontrolisano snižavanje brzinom od oko 250 do 260 čvorova (460 do 480 km/h).
Spustili su avion na 4.000 stopa (1.220 m) i započeli prilaz pisti 25L u Tan Son Nutu. U poslednjem zaokretu ka finalnom prilazu, brzina snižavanja aviona naglo je počela da raste. Posada je povećala snagu motora u pokušaju da podigne nos i zaustavi poniranje, prekidajući zaokret pre nego što je “izravnao” sa pravcem piste.
Uprkos naporima posade da upravlja neupravljivom grdosijom, avion nije uspeo da stigne do piste već je sleteo - ako se to može nazvati sletanjem - u pirinčano polje pre piste duplo većom brzinom od optimalne, sa skoro 500 kilometara na čas. Posle klizanja od oko 400 metara ponovo uzleteo, preleteo reku Sajgon, a zatim udario u nasip i raspao se na četiri dela.
Prilikom tog drugog udara o tlo poginuo je najveći broj siročadi i njihove pratnje. Transportni deo (donja platforma) skoro potpuno je uništen od siline udarca. U njemu je bilo kako navodi Aviation Safety Network bilo ukupno 149 dece i odraslih. Prednji deo, sa pilotskom kabinom se otkinuo od ostatka trupa i posle klizanja i kotrljanja zaustavio u pirinčanom polju što se gotovo sigurno spasilo živote letačkoj posadi. Došlo je i do požara, od goriva koje se izlilo kada su se krila - u kojima se nalaze rezervoari - odvojila od trupa.
Većina beba i njihova pratnja, koji su bili smešteni na gornjoj platformi preživeli su - u gornjem delu prema navodima ASN poginulo je samo troje.
Ranjeni i tela mrtvih prevožena su helikopterima u bolnice u Sajgonu i na Tajlandu. Dodatni problem predstavljao je močvarni teren nepovoljan za sletanje pa su unesrećene morali na rukama da nose do helikoptera.
Ukupno, od 314 (neki izvori navode 328) osobe u avionu, živote je izgubilo 138 (Mayday navodi “više od 150”), od čega više od pola dece, što ovaj nesreću po broju žrtava čini drugom pojedinačno najvećom vazduhoplovnom tragedijom tokom vijetnamskog rata. S obzirom da su među nastradalima većinom ratna siročad, mnogi je sa pravom smatraju jednom od najtužnijih epizoda istorije avijacije.
Potraga za uzrocima nesreće ispostavila se mnogo izazovnijom nego u mirnodopskim uslovima. Prvo je isključena mogućnost eksplozije - bilo sabotaže bombom iznutra ili pogotka raketom spolja, u tome su pomogli posebno trenirani psi da otkriju tragove eksploziva. Imperativ je bilo što pre i što pouzdanije otkriti šta se tačno dogodilo kako bi se sprečilo ponavljanje nesreće - C-5 Galaxy, nekih 100 komada u upotrebi, bili su preko potrebno strateško transportno sredstvo pogotovu u periodu povlačenja iz Vijetnama.
Delovi olupine odnešeni su od strane lokalnog stanovništva - u očajničkom pokušaju da rasvetle uzroke tragedije, američko vazduhoplovstvo ponudilo je otkup za njih. Takođe su na osnovu procene gde su vrata otpala počeli da pretražuju Južno kinesko more ne bi li ih našli.
Delove vrata je pronašla američka mornarica i njihovim pregledom ustanovljeno da se tri (od ukupno sedam sa svake strane) brave za zatvaranje zadnjih vrata ili nisu zabravili ili su se nekako otvorile tokom leta, što je uzrokovalu znatno veća naprezanja na ostalim bravama koje nisu izdržale pritisak.
Sajgon je bio pod opsadom i pitanje dana kada će pasti u ruke Severnog Vijetnama i Vietkonga pa su dokazi i dokumentacija za koje je procenjeno da su od važnosti spakovani i prebačeni u SAD. Naknadna istraga je utvrdila da su delovi sa ovog aviona skidani i korišćeni za privremene popravke drugih C-5A, i to baš brave koje su otkazale, pa su potom vraćani. U pitanju je bila odobrena procedura - ako se uradi kako je predviđeno.
C-5 Galaxy je američki vojni transportni avion koji proizvodi kompanija Lockheed Martin. Prvi let ovog ogromnog aviona obavljen je 1968. godine, a ubrzo je postao ključni deo ratnog vazduhoplovstva Sjedinjenih Američkih Država (USAF). Konstruisan je za prevoz velikih tereta i opreme na velike udaljenosti, što ga čini jednim od najvećih aviona na svetu.
Galaxy može da nosi do 120 tona tereta, uključujući tenkove, helikoptere, pa čak i manje avione. Njegova dužina iznosi 75 metara, a raspon krila 67,9 metara, što ga svrstava među najveće transportne letelice ikada napravljene. Zahvaljujući mogućnosti utovara i istovara sa prednjeg i zadnjeg dela aviona, tereti se mogu brzo i efikasno prebacivati. Do pojave sovjetskog An-124 a potom i An-225 Mrija, C-5 Galaxy bio je najveći transportni avion u operativnoj upotrebi.
Ovaj avion ima domet od oko 4.800 kilometara sa punim teretom, a uz dopunjavanje goriva u vazduhu, može prelaziti još veće udaljenosti. Tokom godina, C-5 Galaxy je prošao kroz modernizaciju, pa je varijanta C-5M Super Galaxy unapređena sa snažnijim motorima, boljom avionikom i produženim radnim vekom.
C-5 Galaxy ima važnu ulogu u vojnim operacijama, humanitarnim misijama i brzim reakcijama u kriznim situacijama širom sveta. Koristio se u brojnim misijama, uključujući prevoz opreme tokom ratova u Zalivu, Avganistanu i drugih velikih operacija.
(Aero.rs)
Povezane vesti
VIDEO: Sudar dva aviona Alfa Džet tokom probe Patrouille de France!
Danas je najtragičniji datum srpskog vazduhoplovstva u modernoj istoriji: Beba nije spašena!
Leteći mrtvački sanduci: Ovo je pet najgorih borbenih aviona ikada napravljenih
Crna noć crnog jastreba: Helikopter koji je za Ameriku postao simbol tragedije i uzdrmanog ponosa
Video: Srpski leteći vatrogasci: Više od dva miliona litara vode izbacili na požare za manje od mesec i po
Aero Telegraf zadržava sva prava nad sadržajem. Za preuzimanje sadržaja pogledajte uputstva na stranici Uslovi korišćenja.
Goran
Znači kad Rusija uradi isto to je zločin a kad Amerikanci urade to je humanitarna akcija.Ok
Podelite komentar