Aeromiting tamo gdje večno sunce sja: 100 godina vazduhoplovstva u Severnoj Makedoniji

Glavni grad Severne Makedonije, tačnije aerodrom Stenkovec i Aeroklub Skoplje bili su u subotu (16.9.) domaćini najvećeg i verovatno najzanimljivijeg aeromitinga koji je ove sezone održan u regionu - ako regionom smatramo države nekdašnje jugoslovenske federacije - kako po broju tako i po raznolikosti učesnika.

Aeromiting je održan povodom obeležavanja 100 godina od osnivanja Aerokluba Skoplje i 100 godina postojanja avijacije u toj zemlji.

Manifestacije ove vrste, koje pored zabave publike imaju za cilj i popularizaciju avijacije, svih delatnosti u vazduhoplovstvu, prvenstveno poziva pilota, sportskog vazduhoplovstva,  kao i promociju države i domaćina i učesnika, bile su nekako rezervisane za Srbiju, Hrvatsku i Sloveniju - bar one veće i sa inostranim gostima.

Aeroklub Skoplje, kao formali organizator i domaćin potrudio se da privuče za ove prostore veoma zanimlje, čak i egzotične učesnike i goste, a i sama avijacija Severne Makedonije kako vojna tako i policijska i civilna predstavlja priličnu retkost za javnost, pogotvu onu van granica nekada najjužnije jugoslovenske republike.

Centralni istorijski eksponat proslave obeležavanja 100 godina avijacije na nedu Severne Makedonije bila je jedrilica Ilindenka, koja se proizvodila u fabrici 20. maj u Skoplju pedesetih godina. Napravljeno je samo dva predserijska i nekoliko - prema dostupnim pdacima četiri - serijska primerka ovog vazduhoplova bez motora drvene konstrukcije. Korišćeni su u aeroklubovima Skoplje i Bitolj, kao i u Vršcu.

Sačuvana su dva komada, od kojih je jedan Muzej vazduhoplovstva - odnosno država Srbija - ustupila Aeroklubu Skoplje na određeno vreme i ono što je najvažnije, restauraciju i vraćanje "starog sjaja". Ovo je inače jedini vazduhoplov konstruisan i proizvođen na teritoriji Makedoniji.

Jedrilicu Ilindenka su iskoristili i premijer Severne Makedonije Dimitar Kovačevski i ministar inostranih poslova Srbije Ivica Dačić, koji je prisustvovao aeromitingu, za poziranje brojnim medijskim ekipama.

Domaća avijacija predstavila se skoro svime što trenutno leti u Severnoj Makedoniji: pored brojnih sportskih aviona iz aeroklubova i privatnih vlasnika, vizuelno najatraktivniji bio je nastup tri protivpožarna AT-802F Fireboss koji su leteći u formaciji istovremeno izbacili "vodene bombe".

Operater protivpožarnih aviona je valadina agencija pod nazivom Direkcija za zaštitu i spasavanje.

Odličan nastup imao je i helikopter Mi-8MT vazduhoplovnog vinga oružanih snaga Severne makedonije (Воздухопловен ВИНГ - formacija u NATO, ranga vazduhoplovne brigade) čija je iskusna posada veoma efikasno pokazala pred publikom da veličina i težina njhovog helikoptera nimalo ne mora da znači i tromost.

Čak šta više, zahvaljujući pre svega jakim motorima Klimov TV3-117 motorima i naravno veštini pilotiranja, Mi-17 bi pozavideli mnogi helikopteri.

Policijske avijacije Severne Makedonije predstavila se helikopterima Bell 412 i Bell 206 helikopterima njihove jedinice Jastrebovi

Zapaženi nastup imao je i T-28 Trojan iz flote Red Bulla, kao i veliki putnički - ako ni zbog čega onda zbog svoje veličine i jer je obojen u ružičasto i lila - Airbus A320 aviokompanije Wizzair, važnog "igrača" u aviosaobraćaju Severne Makedonije, kao i državni poslovni avion Leajet 60 karakteristične registracije Z3-MKD (Z3 je međunardna oznaka za Severnu Makedoniju)

Brojnosti, raznolikosti, a najviše zanimljivosti aeromitinga u priličnoj meri doprineli su vazduhoplovci RViPVO Vojske Srbije, o čemu je Aero.rs pisao prethodnih dana, kada ste na našem portalu mogli prvi da vidite fotografije prvog ikada pojavljivanja srpskih borbenih aviona MiG-29 na jednoj ovakvoj međunarodnoj priredbi, i to sa probe u petak, a zatim i sutradan sa samog dana aeromitinga

Podsetimo, RViPVO Vojske Srbije učestvovalo je na aeromitingu u Skopju i to pripadnici 101. lovačke avijacijske eskadrile Vitezovi iz 204. vazduhoplovne brigade sa avionima MiG-29 (L-18 i NL-18), 252. školsko-trenažne avijacijske eskadrile Kurjaci sa Ušća avionima Utva Lasta (V-54) i 119. mešovite avijacijske eskadrile Zmajevi iz sastava 98. vazduhoplovne brigade sa helikopterima Airbus H145M (H-50).

Logističku pratnja, odnosno prevoz tehničara i opreme za sve vazduhoplove koji učestvuju na aero-mitinguzadatak je poveren Pegazima - 890. mešovitoj helikopterskoj eskadrili sa aerodroma batajnica, pa je makedonska publika mogla da bvidi i najveći helikopter kojim RViPVO raspolaže, Mi-17V5.

Dva MiG-29, jedan jednosed varijante 9-13 i jedan dvosed varijante 9-51, izvela su desetominutni prikaz koji je uključivao i simulaciju bliske manevarske borbe (dogfight, rekli bi u zapadnom avijatičarskom slengu)  pred - kažu kolege iz Skoplja - oduševljenom publikom koja prvi put vidi ove avione iznad svog grada, barem od raspada SFRJ.

Ova dva primerka, danas u sastavu 101. lovačke avijacijske eskadrile nisu oni koji su isporučeni daleke 1987. - jednosed je jedan od četiti aviona koje je Belorusija donirala 2021., dok je dvosed iz ruske donacije 2017. godine. MiG-29 su, za potrebe uvežbavanja i prikaza na aeromitingu u Skoplju, prebazirani na aerodrom Narednik-pilot Mihajlo Petrović u Nišu.

Domaći školski avion Utva Lasta i njegove sposobnosti koje su pre sve prilagođene obuci pilota, prikazali su nastavnici letenja major Aleksandar Mrvic i kapetan Nikola Stankovic.

Zanimljivo je da je 20 primeraka Laste, koji su isporučeni Iraku između 2010. i 2012., opremljeno mitraljezima i bombama i korišćeno prema medijskim izveštajima u ratu protiv Islamske države.

Najmoderniji borbeni avion koji je nastupio pred publikom na aeromitingu povodom stogodišnjice avijacije u Severnoj Makedoniji bio je Eurofighter EF2000 Typhoon italijanskog ratnog vazduhoplovstva (Aeronautica Militare) i to iz jedince pod nazivom 936 GEA (Gruppo Efficienza Aeromobili) iz sastava 36° Stormo (vazduhoplovna formacija u NATO, ranga brigade u RViPVO).

Zanimljivo je da je - za razliku od srpskog RViPVO koje je na aeromiting poslalo u MiG-ovima pilote mlađe generacije - prema izvorima bliskim organizaciji aeromitinga za komandama italijanskog EF2000 bio je komandant jedinice, koji je iz nekog razloga u poslednjem trenutku zamenio kolegu koji je trebao da nastupa.

Aeronautica Militare inače preuzima uskoro zadatak zaštite i kontrole vazdušnog prostora iznad Severne Makedonije pa je ovo bila dobra prilika za pripadnike italijanskog RV da posete svoje saveznike iz NATO saveza gde uskoro dolaze na zadatak.

(Aero.rs/Dragan Cvetić/SI)