Tajna američkog aerodroma: Avioni poleću i sleću preko grobova

Čikaški aerodrom O’Her (Chicago O’Hare, ORD) od svih aerodroma na svetu ima najviše pista - čak osam; Aerodromi u Uljanovsku (ULY) i Šigace (RKZ) u Kini imaju najduže poletno sletne-staze, dužine čak 5.000 metara; u nekoliko metara ih prati i Embraerov fabrički aerodrom Embraer Unidade Gaviao Peikoto (Embraer Unidade Gavião Peixoto Airport) u Brazilu sa 4967 m. Na aerodromu Čangi (SIN) u Sinagapuru nalazi se najviši zatvoreni vodopad na svetu.

Savremeni međunarodni aerodromi utrkuju u impresivnosti, mnogi terminalii se diče luksuznim sadržajima i originalnim arhitektonskim rešenjima.

Preporučujemo

Aerodrom Savanah-Hilton Hed (Savannah/Hilton Head International Airport, SAV) smešten na granici američkih saveznih država Džordžije i Južne Karoline ne može meriti sa gore pomenutim aerodromima ali nosi priču koja je podjednako neobična koliko i dirljiva. U pitanju je jedini međunarodni aerodrom na svetu poznat javnosti koji u samoj povrsini svoje glavne piste ima - dva ljudska groba!

Na severnoj strani piste 10/28, dva nadgrobna spomenika leže ukopana u asfalt, tačno tamo gde svakog dana sleti i poleti desetine putničkih aviona. Skoro je nemoguće zamisliti da bilo koji putnik uopšte primeti njihovo prisustvo – a još manje da zna njihovu priču, ukoliko je prethodno nije istražio.

Ali grobovi su stvarni. Postoje. I njihovo postojanje ne samo da je jedinstveno među svetskim aerodromima, već predstavlja i trajan podsetnik na vreme pre aviona, terminala i betona – vreme kada je zemlja pripadala jednoj porodici.

Vazduhoplovstvo u Savani ima tradiciju dugu skoro 100 godina

Savana je bila deo avijacije gotovo koliko i sama avijacija postoji. Još 1918. godine, prvi aerodrom u ovom gradu bio je otvoren na južnim obodima Dafin parka. Imao je jednu pistu, dužine 760 m i širine 130 m, a koristio se sve do 1930. godine.

Rastuće potrebe ubrzo su nadmašile mogućnosti tadašnjeg aerodroma. Već 1928. godine, gradske vlasti su identifikovale novu lokaciju od 730 hektara, koja bi mogla da primi veći i moderniji aerodrom. Godinu dana kasnije, 1929, otvoren je novi Savana Munisipal Erport sa prvim letovima čuvene avio-kompanije Istern Er Ekspres (Eastern Air Express) koji su Savanu povezivali sa Njujorkom i Majamijem. Aerodrom je 1932. godine preimenovan u Hanter Fild.

Kada su se oblaci rata nadvili nad planetom, američka vojska je 1940. godine izrazila nameru da u potpunosti preuzme Hanter Fild, ukoliko Sjedinjene Države uđu u Drugi svetski rat. Iako su komercijalni letovi još uvek pristizali, rastuće prisustvo vojnih aviona pokrenulo je izgradnju drugog, isključivo civilnog aerodroma. Grad je otkupio 600 hektara zemljišta u blizini uzvišenja Cherokee Hill – jednog od najviših prirodnih tačaka u okolini – i započeo radove.

Ali 1942. godine, pre nego što je novi aerodrom bio dovršen, vojska ga je ponovo preuzela. Ovaj novi objekat postaje poznat kao Čatnam Fild (Chatnam Field), i tokom rata koristi se kao baza za teške bombardere B-24 i kao centar za obuku posada borbenih aviona.

Nakon završetka rata, 1948. godine, ovaj aerodrom prelazi u nadležnost Nacionalne garde Džordžije i dobija novo ime – Travis Fild. Time aerodrom postaje potpuno vojni objekat, dok se prvobitni Hanter Fild vraća gradu. Ipak, već naredne, 1949. godine, i Travis Fild prelazi u gradske ruke i ponovo postaje glavni civilni aerodrom grada Savane.

Godine su prolazile, avijacija je napredovala, a aerodrom u Savani nastavio je da menja oblik i ime – ali ne i ono ga čini jedinstvenim.

Porodica Dotson

Još tokom Drugog svetskog rata, kada je američko Ratno vazduhoplovstvo proširivalo svoje operacije na novoformiranom Čatnam Fildu, postalo je jasno da je potrebno dodatno zemljište. Savezni ugovor o zakupu dodatnih 1.100 jutara bio je zaključen između grada i vlade, a deo te teritorije uključivao je i privatno porodično groblje – ono porodice Dotson.

Porodica Dotson bila je duboko ukorenjena u tlo Savane – i metaforično i bukvalno. Na zemljištu koje su obrađivali od 1800-ih, Ričard i Ketrin Dotson osnovali su svoju farmu i izabrali mesto na kome će biti sahranjeni.

Njihova želja bila je jasna: da ostanu tu zauvek. Nakon njihove smrti krajem 19. veka, grobovi su postali jezgro porodičnog groblja u kome su počivale generacije potomaka – više od stotinu njih.

Zakon je jasan: Grobovi se ne smeju pomerati bez saglasnosti srodnika

Kada je država izrazila potrebu za zemljom, zakonski okvir je bio jasan: grobovi se ne mogu izmestiti bez saglasnosti najbližih srodnika. Iako su bili svesni važnosti projekta, praunuci Ričarda i Ketrin nisu želeli da naruše porodičnu volju. Vojni zvaničnici ponudili su da pokriju sve troškove prenosa većeg dela groblja na novu lokaciju – čuveni Bonaventure groblje u centru Savane.

Na kraju, dogovor je postignut. Većina grobova je premeštena – osim četiri. Ričard i Ketrin su ostali. Uz njih su ostali i Džon Dotson i Danijel Hjoston, dva člana porodice čije prisustvo je, po rečima njihovih potomaka, bilo jednako nezamenjivo. Čak ni kada je najavljena izgradnja nove, veće piste, koja bi mogla da pređe direktno preko tih grobova, porodica nije popustila. Rečeno je: „Oni ostaju.“

Pista preko nadgrobnih spomenika

I tako su grobovi ostali – baš tamo gde su i prvobitno položeni. Kada je nova pista 10/28 završena, dva nadgrobna spomenika – onih Ričarda i Ketrin – pažljivo su integrisana u severnu ivicu asfalta. Preostala dva groba, Džona i Danijela, nalaze se nekoliko metara dalje, u travnatom pojasu pored piste.

Uprkos svemu, ni jedan avion, ni jedno točkovi sletanja, nisu ih pomerili. Svakog dana, iznad njih preleću stotine letelica. Tek ponekad, pažljivo ok iz kabine putnika primeti dve sive, pravougaone ploče koje mirno leže usred betona – ne kao prepreke, već kao tihi podsetnici.

To su jedini grobovi na svetu integrisani u aktivnu, 2850 m dugu pistu međunarodnog aerodroma.

Aerodrom budućnosti sa pričom iz prošlosti

Danas, Međunarodni aerodrom Hilton Hed je dinamičan centar avijacije. U 2024. godini zabeležio je gotovo 115.000 letova i preko četiri miliona putnika, navodi Aerotime. Najveće američke avio-kompanije – Junajted (United), Delta i Ameriken (American) – redovno povezuju Savanu sa ostatkom zemlje. Pored njih, tu su i Briz (Breeze), Aledžijent (Allegiant), Sautvest (Southwest), DžetBlu (JetBlue), Avelo i Frontir (Frontier), sa ukupno 33 domaće destinacije. U novembru 2024. godine, proglašen je za najbolji aerodrom u SAD po izboru čitalaca magazina Condé Nast Traveler.

A ispod svega toga – aviona, putnika, priznanja – i dalje leže dva nadgrobna spomenika. Nevidljivi većini, ali urezani u "genetski kod" ovog mesta. Oni ne smetaju poletanjima i sletanjima. Ne zauzimaju prostor. Ali imaju specifičnu težinu vremena, tradicije i istrajnosti da se ona očuva – težinu priče koju nijedan drugi aerodrom na svetu ne može da ispriča.

(Aero.rs)