Vreme čitanja: oko 6 min.
Kako je brod Drava odolevao napadima nacističkih Stuka šest dana: Herojska priča iz Aprilskog rata
Vreme čitanja: oko 6 min.
Nemački napad trajao je oko 15 minuta u tri naleta. Nemci su iz obrušavanja bacali bombe po brodu a potom se vraćali i u brišućem letu mitraljirali posade na oruđima. Prvo su onesposobili protivavionsku odbranu na brodu a zatim je usledilo i nekoliko direktnih pogodaka
U toku aprilskog rata 1941. godine Vojno pomorstvo Jugoslovenske kraljevske mornarice (posle drugog svetskog rata često neprecizno nazivano Ratna mornarica kraljevine Jugoslavije) nije bilo mnogo aktivno, tačnije skoro sva flota je po završetku rata pala u ruke neprijatelju.
Preporučujemo
Vojska Srbije uvodi novu specijalnost: Operator za vođenje naoružanih bespilotnih vazduhoplova
Kako je Concorde jurio pomračenje Sunca: 74 minuta koji su sjedinili vazduhoplovstvo i astronomiju
Ipak, i u njoj je bilo svetlih pojedinačnih primera. Jedan od takvih je i posada monitora Drava iz rečne flotile. Gotovo nedelju dana je ovaj ratni brod krstario Dunavom, odbijao napade nemačke avijacije, štitio jugoslovenske jedinice kopnene vojske prilikom prelaska reka, a sve to skoro bez ikakvih oštećenja.
Prvog dana rata, 6. aprila 1941, Drava se nalazila na reci kod mesta Bezdan. Na nemačke avione koji su se vraćali sa bombardovanja Beograda otvorena je vatra iz protivavionskih oruđa. Ubrzo je odlučeno da se bombarduje aerodrom u Mohaču, u Mađarskoj, koga je koristila nemačka avijacija. To je urađeno posle podne istog dana. Iznenađenje je bilo potpuno. Nije poznato kakva je bila nanesena šteta ali se Nemci nisu osećali sigurno.
Nemačka špijunska organizacija Jupiter i drugi petokolonaši, zajedno sa nemačkom izviđačkom avijacijom, neprekidno su tražili jugoslovenski monitor. A brod je sa svojom posadom vešto izmicao poteri iako je na kraju bio otkriven.
Drugog dana rata, 7. aprila, u jednom od mnogih nadletanja, prema iskazu posade, oboren je jedan neprijateljev izviđački avion koji je pao kod Batine.
Sledećeg dana, u napadu neprijateljeve avijacije lakše je ranjen komandant broda Aleksandar Berić i još dva mornara. Bila su to prva ranjavanja.
U toku ovih dana Drava je vodila borbu i protiv mađarskih rečnih monitora, uspešno ih proteravši iz naših voda. Svojim dejstvima Drava je štitila povlačenje jugoslovenske vojske ka jugu, prilikom prelaska njenih jedinica preko reka. Kada su nemačke i mađarske kopnene snage krenule u napad na ovom frontu, otpor jugoslovenskih trupa bio je slab. Ali neprijatelj je i dalje bio uporan u svojim nastojanjima da uništi Dravu koja je svojim dejstvom ometala to napredovanje. I taj trenutak je došao 12. aprila ujutro.
Prvo se nad monitorom, kod Čelareva oko 7.15 časova, pojavio nemački izviđački avion. Po svemu sudeći, on je javio tačnu lokaciju broda, jer se iznad njega nakon 15 minuta pojavila eskadrila nemačkih jednomotornih obrušavajućih bombardera Štuka. Iako u zvaničnim nemačkim dokumentima nema potvrde o tome, ipak je nekoliko napadača oboreno vatrom sa Drave pre nego što je potonula.
Prema domaćim istraživanjima, utvrđeno je da je u približno isto vreme, kod sela Maglić u Bačkoj, prinudno sletela jedna Štuka jer je dobila pogodak u hladnjak za vodu koji se nalazio u nosu aviona. Avion su pod stražu stavili lokalni folksdojčeri iz pomenutog sela čije je stanovništvo bilo mešovito.
Oni su, preko nemačke špijunske organizacije Jupiter, radio stanicom izvestili svoju centralu i dalje do matične jedinice kojoj je pripadao oboreni avion. Koji dan kasnije, na poljanu je sleteo nemački tromotorni transportni avion Junkers 52, koji je dovezao mehaničare i alat za opravku kao i rezervni hladnjak za zamenu. Oni su izvršili demontažu pogođenog hladnjaka, ugradnju novog, a zatim je posada uzletela, izvršila nekoliko manevara u letu za probu i odletela na svoj polazni aerodrom.
Druga Štuka pala je kod sela Gložan blizu današnjeg Čelareva. Njena posada se skrivala i lutala i tako došla do napuštenog jugoslovenskog pomoćnog letelišta na Krušedolu gde su našli ispravni motocikl i bure sa neodgovarajućim avionskim benzinom (više oktanske vrednosti). Oni su sipali taj benzin u rezervoar i na motoru otišli do Novog Sada.
Tamo su dobili dodatno gorivo i zatim se odvezli na zemunski aerodrom gde su stigli peti dan posle obaranja. Na starom beogradskom aerodromu (danas je to Airport City) su zatekli pripadnike nemačke 54. lovačke eskadre Zeleno srce (JG 54 Grünherz) kojima su ispričali šta im se dogodilo.
Više od pola veka kasnije, vazduhoplovni mehaničar koji se tu zatekao, preneo je ovu priču nemačkom vazduhoplovnom istraživaču. I ovu Štuku Nemci su verovatno pronašli i odneli na popravku.
Nemački vazdušni napad trajao je oko 15 minuta u tri naleta. Nemci su iz obrušavanja bacali bombe po brodu a potom se vraćali i u brišućem letu mitraljirali posade na oruđima. Prvo su onesposobili protivavionsku odbranu na brodu a zatim je usledilo i nekoliko direktnih pogodaka.
Deo posade izginuo je u ovoj borbi na čelu sa svojim komandantom, poručnikom bojnog broda I klase Aleksandrom Berićem. Posle potapanja Drave i završetka aprilskog rata, Mađari su izvukli monitor sa dna i dopremili ga u Budimpeštu gde su ga popravljali sve do kraja drugog svetskog rata.
Posle rata jugoslovenska reparaciona komisija tražila je ovaj brod iz Mađarske ali on nije vraćen. Tako je završila Drava.
Vlada kraljevine Jugoslavije u izgnanstvu je 1942. godine „za pokazanu i osvedočenu hrabrost u borbama na Dunavu od 6. do 12. aprila 1941. godine, koje je vodio monitor Drava, oštetivši jedan mađarski monitor i oborivši četiri nemačka bombardera, pri čemu su i svoje živote položili“ odlikovala Ordenom Karađorđeve zvezde IV reda sa mačevima: Komandanta kraljevskog monitora Drava poručnika bojnog broda I klase Aleksandra Berića, prvog oficira poručnika bojnog broda II klase Bruna Šegvića i drugog oficira poručnika fregate Sulejmana Šehovića.
Posle završetka drugog svetskog rata i ratova devedesetih godina, konačno se i tadašnja država, pod pritiskom javnosti, setila ovih junaka pa je predsednik Savezne republike Jugoslavije, dr Vojislav Koštunica, 10. aprila 2002. godine, odlikovao Medaljom časti komandanta Drave poručnika bojnog broda I klase Aleksandra Berića.
Rečna flotila vojske Srbije ima u Novom Sadu spomen sobu, u kojoj je počasno mesto posvećeno Aleksandru Beriću i njegovoj stradaloj posadi. Spomen biste hrabrom komandantu postavljene su 2015. godine na njegovom grobu u Belegišu i u novosadskoj kasarni koja nosi njegovo ime, kao i na Tiskom keju u njegovom rodnom Novom Bečeju. U Novom Sadu i Novom Bečeju jedna ulica nosi Berićevo ime.
Nedavno je snimljen i dokumentarno-igrani film o ratnom putu ovog broda i njegove posade. Arhiva broda potonula je zajedno sa njim. Iz sećanja preživelih poznata su imena 20 poginulih članova posade.
Monitor: Oklopljena topovnjača plitkog gaza
Monitor je ratni brod predviđen za dejstva u obalnom morskom području i na rekama. Zaštićen je jačim oklopom, ima plitak gaz i upotrebljavan je za uništavanje i neutralisanje artiljerijskih oruđa i drugih objekata na obali, artiljerijsku podršku jedinica kopnene vojske pri forsiranju reke i iskrcavanju na obalu.
Prva ratna upotreba ovih brodova bila je u američkom građanskom ratu u sedmoj deceniji 19. veka. Bilo ih je napravljeno više desetina i postali su uzor za izgradnju sličnih brodova u Evropi. Tako je i Austrougarska od kraja 19. veka pa do 1914. godine proizvela 10 monitora za svoju Dunavsku ratnu flotilu i upotrebila ih je u Prvom svetskom ratu protiv kraljevine Srbije.
Po završetku rata, Austrougarska je nestala, a jedna od novostvorenih država, kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca (od 1929. kraljevina Jugoslavija), kao ratni plen zadržala je polovinu ovih brodova. Tako je bivši Ens postao Drava, Bosna je dobila ime Vardar, Bodrog je postao Sava a Kereš – Morava. Drugi svetski rat preživela je samo Sava i ona je usidrena na savskom pristaništu u Beogradu, gde može da se razgleda.
Drava je zaplovila 1914. godine. U godinama pred Drugi svetski rat imala je nešto drugačije naoružanje nego na početku svoje karijere: jedan dvocevni brodski top kalibra 120 mm, 3 brodske jednocevne haubice istog kalibra, dva brzometna protivavionska topa kalibra 66 mm, 8 protivavionskih mitraljeza (jedan kalibra 15 mm i ostali 7,9 mm).
Brod je bio dugačak 60 metara, širok 10 m, sa gazom 1,3 m, težine (deplasmana) 540 tona, pogonska snaga bila je 1.100 kW/1.560 KS, najveća brzina plovljenja 13 čvorova / 24 km/č.
U aprilskom ratu posada je brojala 80 mornara, podoficira i oficira na čelu sa komandantom Aleksandrom Berićem.
(Predrag Miladinović / Aero.rs)
Povezane vesti
Priča iz Aprilskog rata: Opsena ili stvarnost
204. vazduhoplovna brigada: Čuvari neba nad Srbijom
Video: Saradnja Ohaja i Srbije traje 30 godina
Aero Telegraf zadržava sva prava nad sadržajem. Za preuzimanje sadržaja pogledajte uputstva na stranici Uslovi korišćenja.
