Srbija na oku Globalnog jastreba: Špijunska letilica nekoliko dana i noći leti uz srpsku granicu

Leti u tišini, na visinama skoro duplo većim od putničkih aviona. Sa 18 km iznad tla sofisticiranim senzorima za osmatranje u optičkom, infracrvenom i elektromagnetnom spektru vidi i čuje šta se dešava ispod. Informacije prosleđuje u realnom vremenu. U vazduhu može da ostane više od 34 časova bez dopune goriva, najviše u od svih vazduhoplova u sastavu američkog ratnog vazduhoplovstva.

Bespilotne letilice ili - u domaćoj vojnoj terminologiji - daljinski upravljani vazduhoplovi, RQ-4 Global Hawk (Globalni jastreb) već više od dve decenije su najvrednije “oči i uši” američkih (i ne samo američkih) oružanih snaga, koje iz vazdušnog prostora sakupljaju ogromne količine najrazličitijih obaveštajnih informacija.

Prethodnih nekoliko dana, ovi strateški izviđački kapaciteti koji su do sada bili uglavnom angažovani u blizini raznih sukoba širom planete (duž granica Rusije, iznad Crnog mora, pribaltičkih država i na Bliskom istoku), primećeni su po prvi put u neposrednoj blizini Srbije.

Da je Srbija, kao i Bosna i Hercegovina (a naročito entitet Republika Srpska) pod budnim okom različitih izviđačkih vazduhoplova, nije nikakva novost. Letovi specijalizovanog aviona Artemis (Aerial Reconnaissance and Targeting Exploitation Multi-Mission Intelligence System) oko granica Srbije zabeleženi su prošle godine o čemu je portal Aero.rs pisao, kao i redovne izviđačke misije specijalno opremljenog Beechcraft King Air E90 koji je baziran u Sarajevu.

U oba slučaja, u pitanju su letilice civilnih kompanija koje obavljaju “pružanje obaveštajnih usluga iz vazduha” za potrebe američke vojske (US Army) u slučaju Artemisa, odnosno misije EUFOR u BiH avionom King Air.

“Danas je situacija na Balkanu izuzetno neobična. U poslednjim danima, primećena je značajna aktivnost elektronskog izviđanja u blizini Srbije, koju su obavljali NATO resursi. Međutim, danas se dešava nešto bez presedana” naveo je specijalizovani portal Itamilradar.

Naime, istovremeno sa letom platforme Artemis koji je orbitirao celom dužinom granice Bosne i Hercegovine sa Srbijom i sa Crnom Gorom, od Save na severu do Hercegovine na jugu, primećen je - prema ovom izvoru po prvi put iznad Balkana - i RQ-4B Global Hawk američkog ratnog vazduhoplovstva (United States Air Force - USAF) iznad zapadne Bugarske, takođe u blizini srpske granice.

Bespilotna letilica koja se u međunarodnom vazdušnom prostoru identifikovala pozivnim znakom FORTE10 poletela je iz baze NAS (Naval Air Station) Sigonela na Siciliji, preletela preko Jonskog mora, kontinentalne Grčke, Kavale i Plovdiva i počela da orbitira skoro celom širinom zapadne Bugarske od Dunava na severu do Grčke granice na jugu.

Let iznad Bugarske trajao je gotovo 24 časa a obavljan je na visinama između 52000 stopa (FL520, 15.850 m) i 58.000 stopa (FL580, 17.800 m). Očigledno sa namerom da se obezbedi kontinuirano izviđanje, po sletanju FORTE10, ka Bugarskoj se zaputio vazduhoplov pozivnog znaka FORTE11 na istovetnu misiju.

Ovakva putanja leta omogućava RQ-4 Global Hawk letilici izviđanje duboko u teritoriju Srbije ali i Severne Makedonije, kao i unutar Bugarske.

Let koji se završio danas (13. februar) u povratku je imao očigledno još jedno područje interesovanja - Globalni soko zadržao se u orbitiranju i na samom severoistoku Bugarske, u blizini Varne na Crnom moru.

Da otklonimo misteriju: SIGINT operacije (odnosno elektronsko izviđanje) ukoliko ne uključuje povredu teritorijalnog integriteta, su legalne i deo standardnih vojnih aktivnosti. One se izvode u skladu sa međunarodnim zakonima i pravilnicima koji dozvoljavaju prikupljanje podataka u međunarodnom prostoru ili na teritorijama sa kojima država ima specifične sporazume o obaveštajnoj saradnji. U tom smislu, SIGINT nije klasična špijunaža, već proces prikupljanja informacija na legalan način sa ciljem - barem formalno - unapređenja bezbednosti i odbrane.

Treba imati u vidu i da je upravo u Bugarskoj i Rumuniji, odnosno na Istočnom krilu NATO u toku najveća ovogodišnja vežba alijanse, sa približno 10.000 učesnika iz najmanje devet država, oko 20 vazduhoplova i više od 1.500 vozila. Vežba Odlučna strela (Steadfast Dart) je prvo masovno raspoređivanje NATO Savezničkih snaga za reakciju (Allied Reaction Force - ARF).

Specijalizovana televizija TV Front smatra ipak da je u pitanju izviđanje teritorije Srbije: “U sredu, 12. februara, pažnja je usmerena na gradove južno od 44. paralele: Niš, Leskovac i Vranje, gde su smešteni značajni vojni kapaciteti i borbene snage Vojske Srbije. Posebna pažnja je usmerena na radarske sisteme, što je verovatan zadatak američkih detaljnih operacija na ovom području”, navodi ovaj izvor i dodaje da “letelica inače intenzivno prati ne samo pomeranje trupа nego i radio i elektronske komunikacije Vojske Srbije i MUP-a na tom prostoru, kao i sva dešavanja na administrativnoj liniji sa Kosovom i Metohijom, odnosno u Kopnenoj zoni bezbednosti i kontrolu svih 48 baza na tom prostoru. Letelica je pokrivala i prostor Severne Makedonije do Štipa.”

Na osnovu radarskih podataka, u pitanju su bespilotne letilice RQ-4B Global Hawk USAF evidencionih oznaka 10-2045 i 11-2046.

U bazi NAS Sigonela, pored ostalih jedinica, bazira od 2015 godine i 7. izviđačka eskadrila USAF (7th Reconnaissance Squadron) opremljena sa RQ-4B.

Uz dronove američkog vazduhoplovstva, sa Sicilije na svoje misije poleću i specijalizovane varijante Globalnog sokola: mornarički MQ-4C Triton, kao i pet RQ-4D Feniks (Phoenix) koji su u sastavu međunarodnih NATO snaga (Intelligence, Surveillance and Reconnaissance Force - ISRF).

Northrop Grumman RQ-4 Global Hawk je bespilotna letilica iz HALE kategorije (High Altitude Long Endurance - velika visina, dugo trajanje leta) koja je uvedena u operativnu upotrebu 2001. godine. Dizajniran je za misije prikupljanja podataka, nadzora i izviđanja (ISR) i pruža širok spektar mogućnosti u ovim oblastima zahvaljujući opremi koja je konstantno unapređivana tokom upotrebe.

Prva operativna verzija, RQ-4A Block 10, bila je opremljena radarom sa sintetičkim otvorom (synthetic aperture radar) i za to vreme veoma sofisticiranim elektro-optičkim i termalnim senzorima. Na narednoj verziji, označenoj kao Block 20 je povećan koristan teret na 1400 kg. Najnaprednija verzija, RQ-4B Block 40, opremljena je između ostalog i Multi-Platform Radar Technology Insertion Program (MP-RTIP) AESA radarom.

Paket senzora poznat pod nazivom HISAR (Hughes Integrated Surveillance & Reconnaissance) esencijalno je jeftinija varijanta čuvenog ASARS-2 (Advanced Synthetic Aperture Radar System) koji je ista kompanija razvila za jednako čuveni špijunski avion U-2. HISAR sadrži SAR-MTI sistem (Synthetic Aperture Radar-Moving Target Indication), pored kamera koje snimaju u vidljivom i termalnom (IC) spektru.

Sva tri senzora su kontrolisana od strane zajedničkog procesora i informacije se u realnom vremenu prenose do zemaljske stanice brzinom do 50 Mbit/s. SAR-MTI sistem radi u X opsegu u različitim operativnim režimima: MTI režim širokog područja sa radijusom od 100 km, kombinovani SAR-MTI “strip mode” pruža rezoluciju od 6,1 m na područjima širokim 37 km, i SAR “spot” režim koji daje rezoluciju od 1,8 m na površini od 9,8 kvadratnih kilometara.

Global Hawk je pogonjen Rolls-Royce AE3007H mlaznim motorom snage 34 kN, a konstrukcija je izrađena od aluminijuma i kompozitnih materijala. V-rep omogućava bolju stabilnost i manevarske sposobnosti na velikim visinama. Tanka krila velikog raspona - 39.9 metara na samo 14.5 m dužine - daju vazduhoplovu veliku finesu i čine ga metaforično rečeno mlaznom jedrilicom - sličan princip implementiran je kod U-2 špijunskog aviona.

Dolet drona je skoro neverovatnih 22.800 kilometara a dužina trajanja leta “više od 34 časa”. Tipična misija - upravo kakvi su bili nedavni letovi u blizini Srbiji - uključuje oko 24 sata orbitiranja u zonama osmatranja.

Ovim besposadnim vazduhoplovom upravlja daljinski - ma koliko zvučalo paradoksalno - tročlana posada: dva pilota (jedan za poletanje i sletanje i drugi tokom same misije) i jedan operater opreme, smešteni u dve odvojene komandne stanice.

Senzorima Globalnog sokola i sličnih sofisticiranih letilica, a pogotovu onih koje će ih naslediti, otvorene bežične komunikacije su takoreći “na izvol’te”: Ako se nalazite među više od 90% čitalaca Telegraf.rs portala koji sadržaju pristupaju preko mobilnih uređaja, u teoriji postoji mogućnost da neki Global Hawk koji leti iznad Bugarske ili Artemis iznad Bosne i Hercegovine može da “vidi” kako upravo sada čitate tekst o njemu. Možda može, ali ne mora da znači da hoće. Zavisi od toga koliko ste mu zanimljivi.

(Aero.rs)