Vreme čitanja: oko 5 min.
Crno-bele pruge: Kako je nastalo legendarno označavanje borbenih aviona
Vreme čitanja: oko 5 min.
Prvi lovci koji su dobili pruge na krilima bili su Hawker Typhoon još 1941. a prva operacija u kojoj je ovaj način označavanja aviona bila je operacija Jubilee 1942. godine
Široke crno-bele pruge koje obavijaju krila i trup savezničkih aviona postali su jedan od vizuelnih sinonima za operaciju Overlord, odnosno iskrcavanje u Normadiji juna 1944.
Preporučujemo
Ograničenje brzine više ne važi: Švajcarski borbeni avioni F/A-18 Hornet na auto putu
Ruska grdosija nad Beogradom: Teški transporter Il-76 doleteo iz Amana pa sutradan nastavio za Đerbu
Iako najpoznatije po ovoj operaciji koji je najavio početak konačnog kraja nacističke nemačke, prva ideja o karakterističnoj šemi bojenja vezana je za 1941. godinu: kada je Hawker Typhoon ušao u službu 11. septembra, iz određenih uglova je podsećao na nemački Focke-Wulf Fw 190.
Čak je zabeleženo i nekoliko incidenata otvaranja "prijateljske vatre", pa su tadašnji Typhooni dobili crne i bele pruge ispod krila, navodi se na britanskom sajtu Classic Warbirds.
Crno-bele pruge na krilima
Tokom priprema za operaciju Ruter (napad na sever Francuske zakazan za 4. jul 1942, pomeren na 7. jul iste godine), odlučeno je da se, zbog brže i lakše identifikacije, na avionima Supermarine Spitfire Kraljevskog ratnog vazduhoplovstva (Royal Air Force - RAF) nanete su bele pruge. One su bile vidljive na prednjem delu aviona - od nosa do kokpita, kao i na repnom stabilizatoru.
Ova operacija otkazana je zbog loših vremenskih uslova i intenzivnog bombardovanja od strane aviona nemačkog ratnog vazduhoplovstva (Luftwaffe), ali se od šeme bojenja koja je omogućila brzo i lako prepoznavanje, nije odustalo: Avioni sa belim prugama učestvovali su u operaciji Džubile (Jubilee - što je bilo novo ime za suštinski istu operaciju) već sledećeg meseca: 19. avgusta 1942. godine.
Tragedija vratila ideju
Možda bi ova jednostavna, a prilično upečatljiva šema bojenja bila i zaboravljena i povučena kasnije tokom rata, da nije bilo invazije Sicilije i operacije Haski (Husky - od 9. jula do 17. avgusta 1943.): transporteri Douglas C-47 Skytrain koji su prevozili padobrance leteli su na samo 400 stopa (120 metara) iznad invazione flote, koja je bila obaveštena da se ovaj vazdušni desant dešava.
Prve dve formacije su uspešno obavile desant, međutim, prilikom preleta treće formacije, jedan od mitraljezaca, verovatno usled psihičke napetosti do koje je došlo zbog stalnih nemačkih napada iz vazduha, otvara vatru na Dakote, nakon čega i drugi počinju s paljbom.
Tragični bilans ovog incidenta koji se opisuje kao "prijateljska vatra" je - 23 oborena aviona, 318 ranjenih i poginulih padobranaca.
Tada je bilo jasno da će za sve buduće ofanzivne akcije morati da se primeni karakteristična šema bojenja savezničkih vazduhoplova. Bez obzira na to što je određeni broj aviona već imao ugrađene transpondere za identifikaciju "friend or foe" (prijatelj ili neprijatelj), ovo rešenje je imalo nedostatak: trupe na zemlji mogle su ponovo reagovati - kao na Siciliji.
Overlord šara
U memorandumu koji je izdao Vrhovni štab savezničkih ekspedicionih snaga 18. aprila 1944. godine, navodi se da će saveznički avioni koji učestvuju u invaziji na Evropu (u operaciji Overlord) imati pet pruga na oba krila i na zadnjem delu trupa, bez prekrivanja nacionalnih oznaka, piše Classic Warbirds.
Postojali su izuzeci, poput većine četvoromotornih teških bombardera koje su koristili saveznici, iz dva razloga: Prvo, ti avioni bi uglavnom operisali noću i drugo, šansa za pogrešnu identifikaciju bila je mala jer Luftvafe nije imao mnogo četvoromotornih aviona.
Veličina invazijskih pruga je varirala prema veličini aviona, kod jednomotornih aviona pruge su bile široke 18 inča (45,72 cm), dok su kod dvomotornih aviona bile široke 24 inča (60,92 cm). Noćni lovci, četvoromotorni bombarderi i hidroavioni nisu morali imati pruge.
Nekoliko taktičkih izviđačkih aviona koji su operisali na niskim nivoima bili su izuzeti od farbanja pruga na gornjem delu krila. Ideja je bila jednostavna i omogućavala je mitraljescima da brzo donesu odluku da li je avion koji leti iznad prijateljski ili neprijateljski, navodi se na internet stranici muzeja Smitsonijan posvećenoj vazduhoplovstvu - Air and Space.
Naređenje u poslednjem trenutku
Odobrenje za ovu ideju dato je 17. maja 1944. godine od strane komandanta Savezničkih ekspedicionih vazduhoplovnih snaga, maršala avijacije Ser Traforda Li-Malorija. Međutim, naređenje za farbanje pruga nije odmah dato, kako komanda Luftwaffea ne bi špijunskim kanalima saznala za ideju i izdala komandu da se nemački avioni maskiraju savezničkom šarom.
Da bi se testiralo da li pruge na avionima funkcionišu i omogućilo mitraljescima na brodovima da vide kako izgledaju, 1. juna 1944. godine nekoliko obojenih aviona preletelo je flotu uključenu u invaziju Francuske. Naređenje za farbanje transportnih aviona dato je tek 3. juna 1944. godine, dok su ostali avioni dobili svoja naređenja sledećeg dana.
S obzirom na naređenje u "poslednjem trenutku", mnogi avioni su umesto bojom - farbani imalinom i bojom za zidove (krečom) koji se pokazao kao odlično rešenje zbog brzog sušenja.
Tokom operacije Overlord, prema podacima Smitsonijana, saveznici su izveli ukupno 14.574 letova: s obzirom na gotovo nikakvo prisustvo Luftwaffea iznad invazionih plaža i brodova, kao i sa invazijskim prugama, smanjen je broj incidenata "prijateljske vatre".
Classic Warbirds,podseća da je tokom iskrcavanja saveznika u Normandiju - izgubljeno ukupno 127 aviona iz različitih razloga. Tek, tokom prvog naleta saveznika navodno je - kako tvrdi Smitsonijanov sajt Air and Space - samo tri lovca iz 26. Luftwaffe eskadrile Razbijač (Jagdgeschwader 26 Schlageter) preletelo invazione trupe.
Market Garden i nestanak pruga
Nakon što su savezničke snage uspostavile kontrolu nad aerodromima u Francuskoj, mesec dana od završetka operacije Overlord izdato je prvo naređenje da se crno-bele trake uklone.
Ipak, na mnogim avionima koji su učestvovali u operaciji Market Garden (od 17. septembra do 27. septembra 1944.) crno-bele pruge su se zadržale na gornjim delovima krila.
Cilj ove operacije koju je osmislio britanski fildmaršal Bernard Montgomeri bio je da se zaobiđa zapadna nemačka linija odbrane (Westwall) i osigura brzi prodor u Nemačku.
Više od 1.500 transportera (uglavnom C-47 Dakota) i više od 500 jedrilica (Airspeed Horsa, Waco CG-4) prevezli su 10.600 padobranaca Prve britanske padobranske divizije, 12.000 pripadnika 82. padobranske divizije, 12.000 padobranaca iz 101. legendarne padobranske divizije Screaming Eagles, kao i 1.600 pripadnika Prve poljske nezavisne padobranske brigade.
Oni su imali pratnju oko 500 lovaca i lovaca-bombardera (P-51 Mustang, P-47 Thunderbolt i Supermarine Spitfire). Ova operacija proglašena je neuspešnom zbog velikih gubitaka u ljudstvu.
Do decembra 1944. crno-bele pruge su uklonjene sa svih savezničkih aviona.
U znak sećanja na heroje iskrcavanja na Normandiju, RAF je odao počast tako što je jedan od svojih Eurofighter Typhoona obojio u crno-bele pruge, o čemu je portal Aero.rs pisao.
(Aero.rs)
Povezane vesti
Vazdušna operacija sa 12.000 aviona: Dan kada je promenjena istorija Evrope i Douglas C-47 ušao u legendu
Nemački lovci Typhoon presreli ruske avione iznad Baltika: Liče na stare transportere, ali pogledajte bolje!
Krvavi Uskrs: Dani kada su na Beograd padale savezničke bombe, napade tražili i partizani i četnici
Priča iz Aprilskog rata: Opsena ili stvarnost
Video: Najbolji momenti gašenja požara helikopterom
Aero Telegraf zadržava sva prava nad sadržajem. Za preuzimanje sadržaja pogledajte uputstva na stranici Uslovi korišćenja.
