Vazdušna operacija sa 12.000 aviona: Dan kada je promenjena istorija Evrope i Douglas C-47 ušao u legendu

Nebo preplavljeno hiljadama padobrana i stotinama transportnih aviona jedna je od slika koje su ušle u istoriju ratovanja kao prekretnice u Drugom svetskom ratu

Tačno u ponoć, 6. juna 1944. godine, otpočela je najveća vojna operacija savezničkih zemalja na tle Evrope: Overlord. Operacija kojom je započelo oslobađanje Francuske i zapadnog dela Evrope od nemačke okupacije. Operacija koja je - po mnogim istoričarima ekspertima za vojnu strategiju - označila početak konačnog sloma nacističke Nemačke.

Preporučujemo

Pre početka Dana D (prvog dana operacije Overlord), koji je, inače, planiran za početak maja ali je više puta odlagan zbog nepovoljnih meteo uslova, nedeljama su - u širem kontekstu i mesecima -  su nad Normandijom na stotine savezničkih teških bombardera sistematski slabile nacističke položaje svojim dejstvima.

Teški četvoromotorni američki bombarderi Boeing B-17 Flying Fortress i Consolidated B-24 Liberator, zajedno sa britanskim Avro Lancasterima i bombarderima Handley Page Halifax, poletali su sa aerodroma Mildenhol, Lakenhit, Daksford, Alkonburi i Terli jedan za drugim, izbacivali su svoje tovare bombi na nemačke artiljerijske položaje, bunkere, utvrđenja, infrastrukturu.

Desant

U noći između 5. i 6 juna, sa aerodroma na jugu Engleske (Ferford, Grinhem Komon, Ramsberi, Aldermaston, Terant Raston i Ekseter) u pravcu Normandije u prvom talasu poleće skoro 1000 američkih aviona Douglas C-47 Skytrain, a za njima sledi i drugi talas. Precizni istorijski podaci navode ukupno 2,395 transportnih aviona i 867 jedrilica koji su te noći poleteli je iz Engleske ka Francuskoj.

U ovim letilicama se nalazilo oko 6.400 pripadnika 82. američke vazdušno-desantne divizije (sastavljene od 505., 507. i 508. padobransko-pešadijskog puka) i 6.700 pripadnika 101. američke vazdušno-desantne divizije (u čijem sastavu su 501, 502 i 506. padobransko-pešadijski puk), čuvene 101st Airborne Division Screaming Eagles, jedinice koja postoji i danas i nastavlja slavnu tradiciju.

Jedrilice Airspeed Horsa i Waco CG-4 poleću sa istih aerodroma i prevoze britanske snage i opremu: oko 7.900 padobranaca 6. britanske vazdušno-desantne divizije sastavljene od 3. i 5. padobranske brigade i 6. vazdušno-desantne brigade.

Njihov zajednički cilj bio je izvođenje prvog udarca po snagama nacističke Nemačke.

Tačke doskoka i zadaci: Blizina grada Sen Mer Elize, zauzimanje ključnih puteva i mostova (82. vazdušno-desantna divizija); Zapadno od plaže kodnog imena Juta, zauzimanje puteva i mostova, osiguranje izlaza sa plaže (101. divizija); Iskakanje istočno od Kaena, zauzimanje mostova Pegasus  i Horsa, uništavanje artiljerijskih položaja u bateriji Mervij (6. vazdušno-desantna divizija).

Zanimljivo je su ova dva mosta dobila nazive posle operacije Overlord: Pegasus po motivu krilatog konja koji su britanski padobranci nosili na uniformi a Horsa po jedrilicama u kojima su doleteli oslobodioci.

Zaštita

Transporteri i jedrilice nisu poleteli ka Francuskoj bez zaštite lovačkih aviona. Za njihovo poletanje ka Normandiji korišćeni su aerodromi Tangmir, Ford, Torni Ajlend, Funtington i Selsi.

Operacije zaštite bile su pažljivo koordinisane kako bi se osiguralo da transportni avioni i jedrilice bezbedno stignu do svojih ciljeva. Borbeni avioni su leteli u formacijama koje su štitile sporije i ranjivije transportne avione.

Pored direktne zaštite od neprijateljskih lovaca, ovi avioni su takođe bili zaduženi za napade na PVO položaje nemačkih snaga, kako bi smanjili rizik za transportne avione i jedrilice.

Pripadnici osme i devete američke vazduhoplovne armije (8th Air Force i 9th Air Force) štitili su transportere sa tri tipa aviona: North American P-51 Mustang, sa velikim radijusom kretanja, Lockheed P-38 Lightning, koji je korišćen i za napade po ciljevima na zemlji i Republic P-47 Thunderbolt - aviona koji su korišćeni i za zaštitu i blisku podršku trupa na zemlji.

Ova tri lovačka, odnosno lovačko-bombarderska aviona su - zahvaljujući svojim performansama ali i čvrstini izrade (otpornosti na neprijateljsku vatru), ključno doprinela da saveznici iznad Evrope slome nemačku Luftwaffe.

Britansko kraljevsko ratno vazduhoplovstvo (RAF - Royal Air Force) čiji su piloti bili prekaljeni u svakodnevnim borbama sa nemačkim ratnim vazduhoplovstvom (Luftwaffe) pružali su podršku i zaštitu padobrancima čuvenim avionima Supermarine Spitfire koji su do sredine 1994. svojim razvojem već došli do verzije mk IX sa motorom Rollce Royce MErlin serija 6- agilnim lovcima velike brzine i Hawker Typhoon. Ovi avioni korišćeni su za blisku vazdušnu podršku i zaštitu trupa na zemlji.

Slab otpor

Značajno oslabljeno borbenim dejstvima u 1944. godini, ali i bombardovanjima u danima koji su prethodili početku operacije Overlord, nemačko ratno vazduhoplovstvo (Luftwaffe) pokušalo je da se suprotstavi američkim i engleskim avionima sa oko 300 letelica.

U susret četvoromotornim bombarderima i jedrilicama poleteli su avioni Messerschmitt Bf 109 (glavni nemački lovac tokom Drugog svetskog rata) i Focke-Wulf Fw 190 (takođe značajan lovački avion). U borbama je korišćen i avion Junkers Ju 87 Stuka, bombarder sa karakterističnim oblikom krila, poznat po svojoj ulozi u podršci kopnenih trupa.

Avioni su bili uglavnom sastavni deo Grupe JG 2 (JG je skraćenica od Jagdgeschwader - lovačka eskadrila), Richthofen, kao i JG 26 Schlageter, te StG 2 (Sturzkampfgeschwader - borbena grupa za napad) Immelmann koja je pokušavala da udarima po iskrcanim trupama nanese gubitke saveznicima.

Gubici

Tačan broj savezničkih aviona koji su izgubljeni tokom borbi u Danu D nikada nije precizno utvrđen. Podaci variraju u zavisnosti od izvora.

Iako sajt The D Day Story (Priča o danu D) navodi da je prvog dana operacije Overlord izgubljeno 127 aviona, ostaje nejasno da li se govori o lovačkim avionima, ili su u ukupnom broju svih letelica.

Američko ratno vazduhoplovstvo (United States Army Air Force - USAAF) izgubilo je između 100 i 200 bombardera B-17, B-24 i srednjih bombardera B-26.

Snage britanskog kraljevskog ratnog vazduhoplovstva (Royal Air Force - RAF) izgubile između 40 i 60 bombardera tokom operacija koje su prethodile danu D i tokom samog prvog dana iskrcavanja u Normandiju.

Broj izgubljenih transportera je, pak, precizno utvrđen: 21 avion C-47 izgubljen je tokom padobranskog desanta, sedam je izgubljeno u operacijama prevlačenja britanskih jedrilica, a 14 letelica je izgubljeno u logističkim operacijama kasnije tog dana.

S obzirom na to koliko je padobranaca - zahvaljujući ovim avionima stiglo do Normandije, onda je broj palih aviona zanemarljiv, imajući u vidu obim operacije.

I zaista, ako bi se gledalo strogo statistički, s obzirom na činjenicu da je, prema podacima sa stranice Imperijalnih ratnih muzeja (IMW) u operaciji Overlord letelo 11.590 savezničkih aviona (od čega 5.656 britanskih, dok su ostali bili američki), gubitak od 127 lovačka aviona i 42 transportera može se smatrati statističkom greškom.

Sedam dana nakon što se prvi padobranac spustio na tle Francuske, bilo je jasno da se bliži slom nacističke Nemačke.

(Aero.rs)